Blindvermogen is de elektriciteit die op het net stroomt om magnetische velden op te bouwen in apparatuur zoals kabels, motoren en transformatoren, maar die zelf geen bruikbare energie levert.
Om beter te begrijpen wat blindvermogen is, moeten we dieper kijken naar hoe wisselstroom werkt.
In Nederland maken we gebruik van wisselstroom (AC). Daarbij wisselt de stroomrichting 50 keer per seconde — oftewel een frequentie van 50 Hz. Zowel de spanning (Volt) als de stroom (Ampère) bewegen in een sinusvormige golf.
In een ideaal geval lopen spanning en stroom precies gelijk op: hun sinusgolven zijn volledig in fase. De pieken van de spanning vallen dan samen met de pieken van de stroom, en er wordt continu maximaal vermogen geleverd. Immers:
P = U x I (Vermogen = Spanning maal Stroom)
Maar veel apparaten — zoals elektromotoren, transformatoren of omvormers — hebben spoelen (inductie) of condensatoren (capaciteit) in zich. Deze zorgen ervoor dat de stroomgolf niet precies gelijktijdig loopt met de spanningsgolf. Er treedt een faseverschuiving op tussen spanning en stroom.
Deze faseverschuiving veroorzaakt het ontstaan van blindvermogen.
Hoe groter de faseverschuiving (dus hoe groter het blindvermogen), hoe inefficiënter het net wordt gebruikt:
Daarom is het belangrijk om de power factor te verbeteren, oftewel: blindvermogen te beperken of te compenseren.
In het elektriciteitsnet is het belangrijk dat de spanning (bijv. 230 V of 10.000 V) zo constant mogelijk blijft. Apparatuur is ontworpen om goed te werken binnen een spanningsbereik van ±10%. Grotere afwijkingen — zowel te hoog als te laag — kunnen leiden tot:
Wanneer elektriciteit over een kabel loopt, ontstaat er altijd een kleine spanningsval (de spanning aan het eind van de kabel is iets lager dan aan het begin). Die spanningsval hangt af van twee dingen:
Blindvermogen zorgt ervoor dat er extra stroom loopt door het net, zonder dat er extra actief vermogen wordt geleverd. Dit vergroot de spanningsval — of in sommige gevallen juist de spanningsstijging, afhankelijk van de richting en het soort blindvermogen:
In een goed gebalanceerd net is dit beperkt en beheersbaar. Maar als er veel blindvermogen ontstaat op een plek waar het net al onder druk staat, dan kunnen de spanningsafwijkingen te groot worden.
Een voorbeeld
Stel: een wijk met veel zonne-energie produceert overdag capacitief blindvermogen via omvormers. Tegelijk is de lokale vraag laag. Dan:
Omgekeerd, als een fabriek veel inductief blindvermogen vraagt tijdens piekbelasting, kan de spanning juist te ver dalen, met risico op storingen.
Grootzakelijke gebruikers kunnen actief bijdragen aan het beheersen van blindvermogen. Met de juiste instellingen en slimme aansturing is het mogelijk om blindvermogen:
Hebt u:
Dan is de kans groot dat u regelbaar vermogen hebt dat geschikt is om te helpen bij het oplossen van blindvermogen op het net. In Q2 van 2025 start GOPACS een pilot voor het compenseren van blindvermogen. Interesse om mee te doen? Kijk dan op deze pagina.
