Begrippenlijst

TenneT is als landelijke netbeheerder voor elektriciteit verantwoordelijk voor het continue in balans houden van aanbod en vraag naar elektriciteit op het Nederlandse netwerk. Als deze balans wordt verstoord kan dit leiden tot een stroomstoring of zelfs een black-out. Dit is afhankelijk van de duur en de ernst van de onbalans.

Om een continue levering van elektriciteit te garanderen, moeten de vraag naar en het aanbod van stroom 24 uur per dag en 7 dagen per week in evenwicht worden gehouden. Dat noemen we balanshandhaving.

Met een biedplichtcontract spreek je met de netbeheerder schriftelijk af om via je CSP op een gespecificeerde locatie op te regelen of af te regelen ten opzichte van een prognose voor die locatie. Met een biedplichtcontract heb je daarmee een plicht om op verzoek van de netbeheerder redispatchbiedingen te doen via GOPACS.

Een biedplichtcontract biedt meer zekerheid voor zowel netbeheerder als aangeslotenen dan redispatch via vrij marktbiedingen. Zo heeft de netbeheerder de zekerheid dat het congestieprobleem opgelost wordt en heb jij de zekerheid over de vooraf overeengekomen voorwaarden en vergoedingen.

Het principe van het biedplichtcontract is te vergelijken met redispatch via vrij marktbiedingen.

Doet de CSP een bod op een order voor een specifieke congestiesituatie en kan GOPACS dit matchen aan een tegenbod? Dan ontvangt de CSP hiervoor de gevraagde prijs. Deze financiële afhandeling vindt plaats via het energiehandelsplatform dat gekoppeld is aan GOPACS. Partijen met een biedplichtcontract kunnen daarnaast eventueel een vergoeding krijgen voor hun beschikbaarheid om een bod te plaatsen op een bij GOPACS aangesloten handelsplatform. Informeer bij je netbeheerder naar de vergoedingen die voor jouw situatie van toepassing zijn.

Met een capaciteitsbeperkingscontract (CBC) kom je contractueel met je netbeheerder overeen dat je de gevraagde transportcapaciteit beperkt als je netbeheerder daarom vraagt. Je spreekt dus onderling een capaciteitslimiet af waarbij ook voorwaarden en vergoedingen vooraf overeengekomen worden.

Bij een capaciteitsbeperkingscontract mag je je laten vertegenwoordigen door een CSP, maar het hoeft niet. Ook als je zelf geen erkende CSP bent, kun je rechtstreeks met de netbeheerder een capaciteitsbeperkingscontract overeenkomen. Uitzondering hierop zijn klanten groter dan 60MW. Voor deze groep klanten geldt dat zij, volgens de Netcode, wettelijk verplicht zijn altijd een CSP aan te wijzen.

Congestie is de situatie dat de vraag naar transport van elektriciteit groter is dan de beschikbare transportcapaciteit. Er is dus een tekort aan transportcapaciteit op het elektriciteitsnet. Congestie wordt ook transportschaarste of tekort aan transportcapaciteit genoemd.

Als dit structureel, is zal de netbeheerder de capaciteit van het elektriciteitsnet verzwaren of het net uitbreiden. Dit proces neemt meerdere jaren in beslag. In de tussentijd probeert de netbeheerder via innovatieve methodes om congestie in het net te voorkomen en/of te verminderen. Eén van die innovatieve methodes is GOPACS.

Sinds de nieuwe Netcode van juni 2022 van kracht is, kunnen alleen erkende Congestion Service Providers (CSP) nog biedingen inleggen via GOPACS. Een CSP heeft als belangrijkste taak om lokale stroomoverschotten en -tekorten op te vangen wanneer een netbeheerder ergens in het elektriciteitsnet congestie verwacht. De vraag is dan groter dan de capaciteit van het net. Dit opvangen van tekorten of overschotten kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door windmolens of zonnepanelen aan of uit te zetten, ergens de elektriciteitsvraag tijdelijk te verlagen of door een batterij te gebruiken waarin de elektriciteit tijdelijk wordt opgeslagen.

Wilt u deelnemen aan GOPACS? Registreer u dan eerst als of via een CSP.

Een congestiegebied is een gebied waar een tijdelijk of structureel tekort is aan transportcapaciteit. In een congestiegebied is dus de maximale transportcapaciteit van het elektriciteitsnet bereikt. Er is dus meer behoefte van klanten in een regio aan elektriciteitsvermogen om te kunnen opwekken of verbruiken dan het elektriciteitsnet kan leveren.

In een congestiegebied is geen ruimte meer voor het toekennen van elektriciteitstransportrechten aan klanten (zowel nieuwe aansluitingen als verhogingen van het gecontracteerde transportvermogen bij bestaande klanten). Het elektriciteitsnet moet eerst worden uitgebreid of er moet extra ruimte komen via bijvoorbeeld het toepassen van congestiemanagement.

De actuele congestiegebieden kunt u vinden op: https://capaciteitskaart.netbeheernederland.nl/

Met congestiemanagement verdelen de netbeheerders de beperkte ruimte op het elektriciteitsnet. Dit gebeurt op momenten dat de vraag naar transport van elektriciteit hoger is dan het elektriciteitsnet aankan. Is deze vraag op een bepaald tijdstip te groot? Dan vragen de netbeheerders via GOPACS aan grootzakelijke klanten of zij tegen een marktconforme vergoeding tijdelijk minder elektriciteit kunnen verbruiken of opwekken. De ruimte die daarmee vrijkomt, wordt verdeeld onder andere gebruikers van het elektriciteitsnet. Zo ontstaat er meer ruimte op het elektriciteitsnet en ontvangt de klant tegelijkertijd een vergoeding voor de capaciteit die hij toch niet nodig had. Een mooie win-win situatie.

Sinds de nieuwe Netcode van kracht is (juni 2022), kunnen alleen erkende Congestion Service Providers (CSP) nog biedingen inleggen via GOPACS. Leg je flexbiedingen in via GOPACS en ben of heb je nog geen CSP? Registreer je dan als of via een CSP.

Sinds de nieuwe Netcode van juni 2022 van kracht is, kunnen alleen erkende Congestion Service Providers (CSP) nog biedingen inleggen via GOPACS. Een CSP heeft als belangrijkste taak om lokale stroomoverschotten en -tekorten op te vangen wanneer een netbeheerder ergens in het electriciteitsnet congestie verwacht. De vraag overstijgt dan de capaciteit van het net. Dit opvangen van tekorten of overschotten kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door windmolens of zonnepanelen aan of uit te zetten,  ergens de elektriciteitsvraag tijdelijk te verlagen of door een batterij te gebruiken waarin de elektriciteit tijdelijk wordt opgeslagen.

Wilt u deelnemen aan GOPACS met redispatch? Registreer u dan eerst als of via een CSP.

Als het aanbod van of de vraag naar elektriciteit groter is dan het elektriciteitsnetwerk in een bepaalde regio aan kan (congestie), dan doet de netbeheerder doormiddel van een marktbericht een oproep aan de markt  (zoals energieleveranciers, CSP’s en grootverbruikers) voor het plaatsen van  biedingen om meer of juist minder elektriciteit te gebruiken of op te wekken ten opzichte van de eerder geplande productie of afname.

Als deze bedrijven tijdelijk hun consumptie of productie van elektriciteit kunnen verminderen (of vermeerderen, afhankelijk van het verzoek van de netbeheerder) geven zij vervolgens aan hoeveel flexibel vermogen ze beschikbaar hebben en tegen welke prijs zij dit verkopen. Dit noemen we een flexbieding.

Flexibel vermogen is de mogelijkheid van marktpartijen om tijdens piekdrukte op het net minder elektriciteit aan het net terug te leveren of te verbruiken. GOPACS streeft ernaar al het flexibel vermogen vast te leggen in contracten die gebruikt kunnen worden om congestiesituaties op te lossen.

Grootverbruikers en leveranciers van elektriciteit (of gas) kunnen zelf hun energie gespreid in- of verkopen via energie handelsplatformen. Op die manier kunnen ze risico’s vermijden of juist optimaal profiteren van de marktontwikkelingen. GOPACS werkt samen met de  handelsplatformen ETPA en EPEX SPOT om gebruik te maken van de daar beschikbare flexbiedingen die helpen om congestie in het elektriciteitsnet te verminderen.

GOPACS is zelf géén handelsplatform, maar een congestiemanagement platform.

Een flexbieding voor moet altijd gekoppeld zijn aan een bepaalde locatie – binnen of juist buiten het congestiegebied. De locatie wordt bepaald aan de hand van de EAN-code van de aansluiting. Met de locatiecomponent van een flexbieding wordt dus de EAN-code van de betreffende aansluiting bedoeld.

Een netbeheerder is een door de overheid aangewezen partij die alle aansluitingen registreert en verantwoordelijk is voor de aanleg van de netten en het transport van elektriciteit of gas. Per regio is er één regionale netbeheerder voor elektriciteit of gas. Een netbeheerder legt elektriciteitskabels en gasleidingen aan.

De netbeheerder zorgt ervoor dat je een aansluiting op het energienet krijgt. Daarnaast verzorgen de netbeheerders het onderhoud aan het energienetwerk.

‘Dispatch’ verwijst naar de planning van middelen in een energiecentrale door de operator van de centrale. ‘Redispatch’ verwijst naar een korte-termijn verandering in deze planning. Bij GOPACS bedoelen we met redispatch het proces waarin netbeheerders voor vandaag of morgen om een verandering vragen aan marktpartijen (CSP’s), via een zogenaamd marktbericht.

Als er congestie is stuurt de netbeheerder een marktbericht naar de aangesloten CSP’s. In het marktbericht staat waar de congestiesituatie wordt verwacht, in welke perioden en om hoeveel transportcapaciteit het gaat. Aangesloten CSP’s kunnen reageren door een flexbieding te plaatsen op een bij GOPACS aangesloten handelsplatformen; ETPA of EPEX SPOT.

De balans van het elektriciteitsnet op nationaal niveau mag echter niet worden verstoord hierdoor. Daarom wordt het plaatsen van een bieding in het congestiegebied altijd gecombineerd met een tegenbieding buiten het congestiegebied. Zo wordt de netcongestie opgelost zonder de balans op het energienet te verstoren.

Wanneer er vandaag of morgen netcongestie in een gebied verwacht wordt, zal de betreffende netbeheerder via een marktbericht aan de marktpartijen in dat gebied vragen op hun verbruik op- of juist af te schalen. Hierdoor verandert het gebruik in het gebied ten opzicht van wat eerder geprognotiseerd was.

Als in het congestiegebied minder stroom verbruikt wordt dan eerder verwacht, dan moet er elders ook minder opgewekt te worden – anders ontstaat er een onbalans. Daarom wordt er in een marktbericht ook altijd naast een bieding om een even grote tegenbieding buiten het congestiegebied gevraagd.

Daar waar er transportschaarste is, zijn de netbeheerders genoodzaakt om een transportbeperking te vragen (of op te leggen) aan de grootverbruikers van elektriciteit. De betreffende klanten hebben dan wel een aansluiting voor elektriciteit, maar ze kunnen tijdelijk niet de volledige capaciteit van deze aansluiting gebruiken. Deze transportbeperking zal blijven bestaan tot er weer ruimte ontstaat op het netwerk.

Transportcapaciteit is de beschikbare capaciteit uitgedrukt in vermogen om elektriciteit op één moment te verplaatsen via het elektriciteitsnet, bijvoorbeeld van een productielocatie zoals een windpark naar een bedrijventerrein. Dit transport wordt verzorgd door de netbeheerders.