Hier vind je alle begrippen rondom netcongestie en congestiemanagement uitgelegd.
Een congestiesituatie ontstaat wanneer het elektriciteitsnet op een bepaald moment meer elektriciteit moet vervoeren dan het veilig aankan. Dit gebeurt als er een tekort aan transportcapaciteit is.
Het transport van elektriciteit in Nederland wordt maandelijks, wekelijks en dagelijks gepland op basis van historisch gebruik en gemaakte afspraken. Deze planning is al ver vooruit redelijk nauwkeurig. Toch kunnen onverwachte gebeurtenissen zoals een extra zonnige dag of een staking bij een grote fabriek op het laatste moment roet in het eten gooien.
Wanneer de werkelijke situatie afwijkt van de planning, kan er lokaal een knelpunt in het elektriciteitsnet ontstaan. Dit leidt tot een congestiesituatie waarbij meer elektriciteit moet worden getransporteerd dan veilig is.
Om deze situaties op te lossen, gebruiken netbeheerders het GOPACS congestiemanagement platform in samenwerking met marktpartijen. Voor verwachte congestiesituaties van de volgende dag (day-ahead) worden flexibele contracten (CBC’s) ingezet. Congestiesituaties die vandaag ontstaan (intraday), worden opgelost door redispatch in te zetten.
Bij congestiesituaties stuurt de netbeheerder via GOPACS een marktbericht. Hierin worden de omvang, de locatie, de tijd en de tijdsduur van het probleem vermeld. Marktberichten worden per mail verstuurd en zijn opvraagbaar via onze API. Ze zijn ook in te zien via onze website, als tekstbericht of op de kaart van Nederland.
Voorbeeld van een marktbericht
Wanneer er vandaag of morgen netcongestie in een gebied verwacht wordt, zal de betreffende netbeheerder via een marktbericht aan de marktpartijen in dat gebied vragen op hun verbruik op- of juist af te schalen. Hierdoor verandert het gebruik in het gebied ten opzicht van wat eerder geprognotiseerd was.
Als in het congestiegebied minder stroom verbruikt wordt dan eerder verwacht, dan moet er elders ook minder opgewekt te worden – anders ontstaat er een onbalans. Daarom wordt er in een marktbericht ook altijd naast een bieding om een even grote tegenbieding buiten het congestiegebied gevraagd.
Transportcapaciteit is de beschikbare capaciteit uitgedrukt in vermogen om elektriciteit op één moment te verplaatsen via het elektriciteitsnet, bijvoorbeeld van een productielocatie zoals een windpark naar een bedrijventerrein. Dit transport wordt verzorgd door de netbeheerders.
‘Dispatch’ verwijst naar de planning van middelen in een energiecentrale door de operator van de centrale. ‘Redispatch’ verwijst naar een korte-termijn verandering in deze planning. Bij GOPACS bedoelen we met redispatch het proces waarin netbeheerders voor vandaag of morgen om een verandering vragen aan marktpartijen (CSP’s), via een zogenaamd marktbericht.
Een flexbieding voor moet altijd gekoppeld zijn aan een bepaalde locatie – binnen of juist buiten het congestiegebied. De locatie wordt bepaald aan de hand van de EAN-code van de aansluiting. Met de locatiecomponent van een flexbieding wordt dus de EAN-code van de betreffende aansluiting bedoeld.
Als het aanbod van of de vraag naar elektriciteit groter is dan het elektriciteitsnetwerk in een bepaalde regio aan kan (congestie), dan doet de netbeheerder doormiddel van een marktbericht een oproep aan de markt (zoals energieleveranciers, CSP’s en grootverbruikers) voor het plaatsen van biedingen om meer of juist minder elektriciteit te gebruiken of op te wekken ten opzichte van de eerder geplande productie of afname.
Als deze bedrijven tijdelijk hun consumptie of productie van elektriciteit kunnen verminderen (of vermeerderen, afhankelijk van het verzoek van de netbeheerder) geven zij vervolgens aan hoeveel flexibel vermogen ze beschikbaar hebben en tegen welke prijs zij dit verkopen. Dit noemen we een flexbieding.
Flexibel vermogen is de mogelijkheid van marktpartijen om tijdens piekdrukte op het net minder elektriciteit aan het net terug te leveren of te verbruiken. GOPACS streeft ernaar al het flexibel vermogen vast te leggen in contracten die gebruikt kunnen worden om congestiesituaties op te lossen.
Grootverbruikers en leveranciers van elektriciteit (of gas) kunnen zelf hun energie gespreid in- of verkopen via energie handelsplatformen. Op die manier kunnen ze risico’s vermijden of juist optimaal profiteren van de marktontwikkelingen. GOPACS werkt samen met de handelsplatformen ETPA en EPEX SPOT om gebruik te maken van de daar beschikbare flexbiedingen die helpen om congestie in het elektriciteitsnet te verminderen.
GOPACS is zelf géén handelsplatform, maar een congestiemanagement platform.
Sinds de nieuwe Netcode van juni 2022 van kracht is, kunnen alleen erkende Congestion Service Providers (CSP) nog biedingen inleggen via GOPACS. Een CSP heeft als belangrijkste taak om lokale stroomoverschotten en -tekorten op te vangen wanneer een netbeheerder ergens in het electriciteitsnet congestie verwacht. De vraag overstijgt dan de capaciteit van het net. Dit opvangen van tekorten of overschotten kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door windmolens of zonnepanelen aan of uit te zetten, ergens de elektriciteitsvraag tijdelijk te verlagen of door een batterij te gebruiken waarin de elektriciteit tijdelijk wordt opgeslagen.
Wilt u deelnemen aan GOPACS met redispatch? Registreer u dan eerst als of via een CSP.
Sinds de nieuwe Netcode van juni 2022 van kracht is, kunnen alleen erkende Congestion Service Providers (CSP) nog biedingen inleggen via GOPACS. Een CSP heeft als belangrijkste taak om lokale stroomoverschotten en -tekorten op te vangen wanneer een netbeheerder ergens in het elektriciteitsnet congestie verwacht. De vraag is dan groter dan de capaciteit van het net. Dit opvangen van tekorten of overschotten kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door windmolens of zonnepanelen aan of uit te zetten, ergens de elektriciteitsvraag tijdelijk te verlagen of door een batterij te gebruiken waarin de elektriciteit tijdelijk wordt opgeslagen.
Wilt u deelnemen aan GOPACS? Registreer u dan eerst als of via een CSP.
Congestiemanagement is het voorkomen en oplossen van congestiesituaties. Congestiemanagement wordt ingezet als er door omstandigheden moet worden afgeweken van de transportplanning (e-programma), en er daardoor lokaal een tijdelijk transportprobleem (knelpunt) ontstaat.
Netbeheerders kunnen het GOPACS congestiemanagement platform in die situaties gebruiken om
Congestiegebied wordt in het algemeen uitgelegd als een gebied waar structureel tekort aan transportcapaciteit is. Het net moet daar worden uitgebreid. Tot die tijd is er geen ruimte voor nieuwe en/of grotere aansluitingen. Deze gebieden zijn te vinden op de Capaciteitskaart van Netbeheer Nederland.
Binnen congestiemanagement bedoelen we met een congestiegebied het gebied vanwaar, of waarnaartoe, tijdelijk meer elektriciteit vervoerd moet worden dan het elektriciteitsnet lokaal (veilig) van vervoeren. Dit gebied is onderdeel van een congestiesituatie waarvoor met behulp van GOPACS een oplossing wordt gezocht.
We verbruiken en produceren steeds meer elektriciteit. Dit komt onder andere omdat onze economie groeit en we tegelijk overstappen op duurzame energie. Daardoor is er op verschillende plekken in Nederland niet op elk moment genoeg transportcapaciteit op het elektriciteitsnet. We noemen dit netcongestie.
De netbeheerders werken hard aan het verminderen van netcongestie. Dit doen ze doormiddel van drie speerpunten:
1. Verzwaring van het net
2. Beter benutten van het net
3. Slimmer inzicht in het gebruik
GOPACS valt binnen het tweede onderdeel, beter benutten. Wij zijn opgericht door de netbeheerders om flexibel vermogen beschikbaar te maken voor het oplossen van congestiesituaties.
Met een capaciteitsbeperkingscontract (CBC) kom je contractueel met je netbeheerder overeen dat je de gevraagde transportcapaciteit beperkt als je netbeheerder daarom vraagt. Je spreekt dus onderling een capaciteitslimiet af waarbij ook voorwaarden en vergoedingen vooraf overeengekomen worden.
Bij een capaciteitsbeperkingscontract mag je je laten vertegenwoordigen door een CSP, maar het hoeft niet. Ook als je zelf geen erkende CSP bent, kun je rechtstreeks met de netbeheerder een capaciteitsbeperkingscontract overeenkomen. Uitzondering hierop zijn klanten groter dan 60MW. Voor deze groep klanten geldt dat zij, volgens de Netcode, wettelijk verplicht zijn altijd een CSP aan te wijzen.
Met een biedplichtcontract spreek je met de netbeheerder schriftelijk af om via je CSP op een gespecificeerde locatie op te regelen of af te regelen ten opzichte van een prognose voor die locatie. Met een biedplichtcontract heb je daarmee een plicht om op verzoek van de netbeheerder redispatchbiedingen te doen via de bij GOPACS aangesloten handelsplatformen.
Een biedplichtcontract biedt voor zowel netbeheerder als marktpartijen meer zekerheid dan redispatch via vrij marktbiedingen. Zo heeft de netbeheerder de zekerheid dat het congestieprobleem opgelost wordt en heeft de marktpartij de zekerheid over de vooraf overeengekomen voorwaarden en beschikbaarheidsvergoeding.
Om het landelijke elektriciteitsnet in balans te houden, moet er op elk moment evenveel elektriciteit worden opgewekt als er wordt verbruikt.
De opwek en het verbruik van elektriciteit worden grotendeels ver van tevoren gepland, op basis van historische data en prognoses. Aangezien niet alles zich laat voorspellen, moet er soms van deze planning afgeweken worden. Bij het aanpassen van de planning moet er steeds goed rekening gehouden worden met de balans.
Balans speelt een grote rol bij het oplossen van congestiesituaties. Stel er wordt minder stroom naar een congestiegebied getransporteerd om zo de congestiesituatie op te lossen. Dan blijft er stroom ‘over’, en dreigt onbalans. Ergens buiten het congestiegebied moet er dan minder opgewekt worden, of juist meer verbruikt.
